- زیارت نشانه تعهدی است که شیعیان نسبت به ائمه معصومین (علیهم السلام) خود دارند و چنین پیمانی که با پیوند به خاندان مطهر پیامبر (صلوات الله علیهم) همراه است آدابی دارد که با رعایت آنها حظ و بهره ی بیشتری می توان از زیارت برد.

در روایتی امام رضا (علیه السلام) می فرماید: «إِنَ‏ لِكُلِ‏ إِمَامٍ‏ عَهْداً فِي عُنُقِ أَوْلِيَائِهِ وَ شِيعَتِهِ وَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ وَ حُسْنِ الْأَدَاءِ زِيَارَةَ قُبُورِهِمْ فَمَنْ زَارَهُمْ رَغْبَةً فِي زِيَارَتِهِمْ وَ تَصْدِيقاً بِمَا رَغِبُوا فِيهِ كَانَ أَئِمَّتُهُمْ شُفَعَاءَ هُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ [1] شيعيان نسبت به هر يك از امامان معصوم پيمان و تعهدی دارند كه كمال وفای به آن عهد در زيارت مشتاقانه و عارفانهٴ قبور آنهاست، پس كسانى كه با رغبت و علاقه به زيارت ايشان و باور داشتن آنچه آنان ترغيب كرده اند، زيارتشان كنند، امامانِ آنها در روز قيامت شفيعشان باشند».

این حدیث بیانگر چند نکته درباره ی زیارت ائمه (علیهم السلام) است:
1: زيارت قبر امام نشانهٴ وفاداری و تعهد به مقتدا و پيشواست؛ «إنّ من تمام الوفاء بالعهد و حُسن الأداء زيارة قبورهم».
2: زيارت بايد همراه با رغبت، شوق، علاقه و عشق قلبی به مزور باشد؛ «رغبةً فى زيارتهم».
3: زيارت بايد همراه با تصديق قلبی به چيزهايی باشد كه مزور بدان رغبت داشته، مورد علاقهٴ وی بوده و در راه آن فداكاری كرده است؛ «و تصديقاً بما رغبوا فيه».
اما هر زیارتی آداب مشترک و مخصوصی دارد و از آنجا که امام حسین (علیه السلام) به لحاظ کیفیت شهادت با بقیه ی ائمه (علیهم السلام) متفاوت است و در کلام معصومین (علیه السلام) هم زیارت آن بزرگوار طور دیگری سفارش شده است؛ لذا زیارت امام حسین (علیه السلام) هم با بقیه ائمه (صلوات الله علیهم) متفاوت است و ما در اینجا به غیر از ادعیه ماثور که هنگام زیارت وارد شده است برخی از آداب زیارت ابا عبدالله (سلام الله علیه) را به طور مختصر بیان می کنیم:
1: بهتر است قبل از آن که از خانه خارج شود سه روز روزه بدارد و در روز سوم غسل کند و خانواده خود را جمع کند و این دعا [2] را زمزمه کند.
2: آنگاه با خضوع و خشوع از منزل خارج شود و ذکر «لا اله الا الله» و «الله اکبر» و «الحمدلله» بسیار بگوید و صلوات بر محمد و آل محمد (صلوات الله علیهم) بفرستد و با آرامش و وقار به راه بیافتد و بداند هر زحمتی در این راه متحمل شود، اجر عظیم دارد.[3]
3: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «در حالی به زیارت امام حسین (علیه السلام) برو که محزون و ژولیده و غبار آلود و گرسنه و تشنه باشی چرا که آن حضرت با چنین حالتی به شهادت رسید، آنگاه حاجات خود را طلب کن و برگرد و کنار قبرش را وطن خود قرار مده».[4]
4: توشه خویش را در این سفر، از غذاهای لذیذ و شیرین قرار ندهد و از غذاهای ساده استفاده کند چرا که از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود: «شنیده ام جماعتی به زیارت امام حسین (علیه السلام) می روند در حالی که با خود سفره هایی از بزغاله های بریان و حلواها حمل می کنند، با آنکه اگر به زیارت قبر پدران یا دوستان خود می رفتند چنین عمل نمی کردند».[5]
5: اگر ممکن است گاهی با پای پیاده و با کمال تواضع و فروتنی برای زیارت حرکت کند، چرا که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «در ازای هر گامی که بر می دارد هزار حسنه برای او نوشته می شود».[6]
6: صاحب مفاتیح الجنان نقل می کند که در روايت ابو حمزه ثمالى (رضوان اللّه عليه)، از امام صادق (عليه السّلام) در باب زيارت حضرت امام حسين (عليه السّلام) نقل شده: «چون به نينوا رسيدى بارهاى خود را در آنجا بگذار، و به خود روغن نمال، و به چشم سرمه مكش، و گوشت مخور، البته تا زمانیكه در آنجا اقامت دارى».[7]
7: اما برای ورود به حرم سالار شهیدان (سلام الله علیه) دانستن این نکته مفید است که به تعبیر مرحوم آیت الله بهجت (رحمه الله علیه): «اذن دخول حضرت سیدالشهداء (علیه‌ السلام) گریه است؛ اگر اشک آمد، امام حسین (علیه‌ السلام) اذن دخول داده‌اند و وارد شوید.
اگر حال داشتید به حرم وارد شوید. اگر هیچ تغییری در دل شما بوجود نیامد و دیدید حالتان مساعد نیست، بهتر است به کار مستحبی دیگری بپردازید. سه روز روزه بگیرید و غسل کنید و بعد به حرم بروید و دوباره از حضرت اجازه ورود بخواهید».[8]
7: عمده اعمال در روضه مطهّره امام حسین (علیه السلام) دعاء است زیرا که اجابت دعا در تحت آن قبّه یکى از چیزهائى است که در عوض شهادت، حقّ تعالى به آن حضرت لطف فرموده و زائر باید آن را غنیمت دانسته در تضرّع و انابه و توبه و عرض حاجات کوتاهى نکند و در طىّ زیارت آن حضرت ادعیه بسیارى با مضامین عالیه وارد شده که خوانندگان محترم را به کتب معتبره از جمله مفاتیح شیخ عباس قمی و کتاب های مشابه که در آن زیارات معصومین (علیهم السلام) وارد شده ارجاع می دهیم.
لازم به ذکر است که آداب زیارت سیدالشهداء (علیه السلام) بیش از این مقداری است که بیان کردیم و ما فقط در اینجا گوشه ای از آن را متذکر شدیم.

- - - - - - - - -
پی نوشت:
[1]. الكافي (ط - الإسلامية) کلینی. ج ‏4. باب ….. ص : 567.
[2]. اللَّهُمَ‏ إِنِّي‏ أَسْتَوْدِعُكَ‏ الْيَوْمَ نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ مَالِي وَ وُلْدِي، وَ كُلَّ مَنْ كَانَ مِنِّي بِسَبِيلٍ، الشَّاهِدَ مِنْهُمْ وَ الْغَائِبَ، اللَّهُمَّ احْفَظْنَا بِحِفْظِ الْإِيمَانِ وَ احْفَظْ عَلَيْنَا. اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا فِي حِرْزِكَ، وَ لَا تَسْلُبْنَا نِعْمَتَكَ، وَ لَا تُغَيِّرْ مَا بِنَا مِنْ نِعْمَةٍ وَ عَافِيَةٍ، وَ زِدْنَا مِنْ فَضْلِكَ إِنَّا إِلَيْكَ رَاغِبُونَ. المزار الكبير (لابن المشهدي) ص 417. قم، چاپ: اول، 1419 ق.
[3]. مفاتیح نوین. مکارم شیرازی. ص 361.
[4]. بحار الانوار. مجلسی. ج 98. ص 140.
[5]. ثواب الاعمال. ابن بابويه، محمد بن على.‏ ص89.
[6]. کامل الزیارات. ابن قولویه. باب 49. ص 134. ح 8.
[7]. مفاتیح الجنان. محدث قمی. فصل ششم. آداب زيارت مخصوصه زيارت امام حسين عليه السلام.
[8]. سایت آیت الله بهجت.
http://bahjat.ir/fa/content/2177