خداوند متعال ملائکه را آفریده که عقل محض هستند و هیچ شهوت و غضبی ندارند، لذا کششی هم نسبت به گناهان ندارند و هرگز خداوند متعال را نافرمانی نمی‌کنند، و چون کششی نسبت به گناهان ندارند، اجر و مزدی هم نخواهند داشت، یعنی با آن‌که خداوند متعال را اطاعت می‌کنند، اجر و مزدی ندارند و به بهشت نمی‌روند. از طرف دیگر حیوانات را آفرید که قوه عقل و اختیار را ندارند، و تنها غضب و شهوت هستند و بر اساس فطرت خود و همان شهوت و غضب درونی خود، عمل کرده و نمی‌توانند راه کمال را طی کرده و بهتر از آن چیزی که خداوند متعال خلق کرده باشند، به همین خاطر جهنم نمی‌روند و عذابی برایشان در کار نیست.

در این میان نظام احسن اقتضا می‌کرد که موجودی بیافریند که جامع بین هر دو باشد، یعنی هم مانند ملائکه بتواند فرمان خدا را اطاعت کند و هم مانند حیوانان خوی درندگی و شهوت و غضب داشته باشد. بنابراین انسان را آفرید تا نیم‌ملک و نیم‌حیوان باشد، لذا جسم انسان مانند دیگر حیوانات از خاک آفریده شد و روح او نیز از عقل و عالم بالا، سپس به هم مخلوط شد و در زمین نام انسان گرفت تا با انجام طاعات و اطاعت از فرمان خداوند متعال، از ملائکه برتر گردد و یا خدای ناکرده با انجام گناهان و معاصی و نافرمانی خداوند شبحان، راه عصیان و تمرد را در پیش گرفته و از حیوانان پست تر گردد.

بنابراین انسان موجودی مختار آفریده شد و در درون او هم عقل وجود دارد و هم شهوت و هم غضب، لذا می‌تواند با اختیار خود هم راه اطاعت را پیش گیرد و هم راه عصیان و نافرمانی خداوند متعال را؛ قرآن کریم نیز در این رابطه می‌فرماید: «إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً [انسان/3] ما راه را به او نشان داديم يا سپاس‌گزار خواهد بود يا ناسپاس». یعنی این خود انسان است که مسیر هدایت یا شقاوت را طی کرده و با اختیار خود سرنوشت خود را رقم خواهد زد. هم‌چنین خداوند متعال در آیه‌ی دیگری فرمود: «وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى‏ [نجم/39] و براى آدمى جز آن‌چه به سعى و عمل خود انجام داده (ثواب و جزايى) نخواهد بود؟». این آیات به صراحت بیان می‌کنند انسان باید هم مسیر زندگی خود را انتخاب کند و هم در راه رسیدن به آن‌ها باید تلاش کند.

بر این اساس است که بهشت و جهنم معنا پیدا می‌کند، زیرا انسان هم می‌تواند گناه کند و هم می‌تواند اطاعت فرمان الهی را انجام دهد، لذا خداوند متعال باید برای انسان میدانی را آماده می‌کرد تا انسان در این میدان قرار گرفته و بر اساس تمایلات درونی خود مسیر زندگی خود را انتخاب کرده و بر اساس آن عمل کند تا مستحق جهنم با بهشت شود، بر همین خاطر خداوند متعال دنیا را قرار داد تا ما هر عملی که می‌خواهیم انجام دهیم، سپس مرگ را قرار داد تا به دنیای آخرت و سرای باقی منتقل شویم و بر اساس دستاوردهای خودمان و عمل‌کرد چند سالی که در دنیا بوده‌ایم، به زندگی عالی و پر از آرامش برسیم، یا به جهنم رفته و سالیان سال در عذاب و قهر الهی بسر بریم. به همین خاطر است که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «الدنیا مزرعه الآخره: دنیا مزرعه آخرت است».[1]

با توجه به این مطالبی که بیان شد، ما نباید نگاه بدی به مرگ داشته باشیم، مرگ به معنای نیست شدن و از بین رفتن نیست، بلکه به معنای تغییر مکان و رفتن به سرای باقی است، پس ما باید تفکر خودمان مورد مرگ را تغییر دهیم و از مرگ نترسیم، بلکه خود را برای زندگی ابدی و آن جهان آماده کنیم و با انجام اعمال صالح و اطاعت دستورات الهی زندگی سراسر آرامش و عالی را برای خود رقم بزنیم.

ممکن است کسی بگوید بهشت و جهنم همین دنیاست، خیر این سخن درستی نیست و باطل است، زیرا ما بدون اینکه اختیاری از خود داشته باشیم، از پدر و مادری خاص و در شهری خاص به دنیا می‌آییم؛ این شرایط خاص امتحان الهی است، ممکن است کسی در خانواده‌ای ثروتمند به دنیا بیاید و یا در خانوده‌ای فقیر، این موارد همه برای امتحان انسان است که در شرایط مختلف چگونه عمل کرده و آیا سخن شیطان را گوش کرده و عصیان می‌کند یا خیر؟

بنابراین مطالبی که گفته شد، بدون شک خداوند متعال عادل است و بر اساس میزان انجام واجبات و ترک محرمات پاداش می‌دهد و یا عذاب می‌کند؛ لذا هر اندازه گناهان ما بیشتر باشد، بدون شک عذاب ما نیز بیشتر خواهد بود، چرا که هر گناه کبیره، عذابی مختص به خود را خواهد داشت و بدون توبه خداوند متعال از آن گناه نخواهد گذشت. پس هر اندازه گناهان ما بیشتر باشد، عذاب ما نیز بیشتر خواهد بود و سال‌های بیشتری در جهنم خواهیم بود و هر اندازه ثواب و کارهای خوب ما بیشتر باشد، اجر و مزد ما بیشتر و در بهشت در شرایط بهتری خواهیم بود و از نعمت‌های بیشتری بهره‌مند خواهیم بود.

اما این‌که برخی مردم توجهی به آن ندارند و مرتکب گناهان کبیره می‌شوند، علتش این است که یا این‌گونه افراد اعتقاد محکمی به وجود جهان آخرت ندارند، و یا کاملا ازو آن غافل‌ند، زیرا اگر کسی معتقد باشد گناه به معنای سوختن در آتش جهنم است، هرگز دامان خود را عمدا به گناه آلوده نمی‌کند؛ پس یا باید اعتقاد خود را قوی ساخت یا باید با تذکر به خود، فراموشی و غفلت را از بین برد تا بنوانیم گناه را ترک کرده و به سمت خوبی‌ها و دستورات الهی حرکت کنیم.

در نتیجه: خداوند متعال انسان را آفرید و به او قدرت و اختیار داد تا بتواند مسیر زندگی خود را انتخاب کرده و بر این اساس بهشت و جهنم را برای خود انتخاب کند، لذا بدون شک قیامت و جهان آخرتی وجود دارد، تا انسان نتیجه اعمال خود را ببیند و مرگ هم به این معناست که ما دنیا را ترک کرده تا به آن زندگی ابدی که نتیجه اعمال‌مان است، برسیم.

______________________________________
پی‌نوشت
[1]. مجموعةورام، ج 1، ص 183.