برخلاف دیدگاه خصمانه برخی از نویسندگان مغرض که وانمود می‌کنند اسلام در برخورد با آداب‌ورسوم ملت‌ها و اقوام دیگر، نگاه سلبی داشته و درصدد از بین بردن آنها بوده است، بررسی روایات و تاریخ اسلام نشان می‌دهد که برخورد اسلام، برخوردی کاملاً منطقی بوده و هیچ‌گاه رهبران آن به مبارزه با سنت‌های رایج در میان اقوام و ملل بر نخواسته‌اند.
دین اسلام با اتخاذ یک سیاست کلی، سعی کرده تا از همه ظرفیت‌های موجود در میان ملت‌های مختلف در راستای نشر و ترویج اهداف خود بهره‌برداری کند، ازاین‌رو هیچگاه درصدد سرکوب یا تضعیف آداب‌ورسوم ملی برنیامده، مگر آنکه از اساس متکی به یک سری عقاید جاهلی ومخالف توحید و عبودیت باشند.
روش‌های برخورد اسلام
اسلام در تعامل با سایر اقوام و ملل و در برخورد با سنت‌های آنها، سه شیوه را در پیش گرفت:
الف. بعضی از سنتهای غلط را به‌کلی از بین برد؛ همچون زنده‌به‌گور نمودن دختران، و اینکه جنس زن را تحقیر می‌کردند و او را موجودی پست نسبت به مرد می‌دانستند. قرآن در این زمینه می‌فرماید:«وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُم بِالْأُنثَی ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَهُوَ كَظِيمٌ [نحل/۵۸] هرگاه به یکی از آنها بشارت دهند دختر نصیب تو شده، صورتش (از فرط ناراحتی) سیاه می‌شود؛ و به شدّت خشمگین می‌گردد»
ب. کلیت بعضی از سنتها را پذیرفت ولی اصلاحاتی در آن به وجود آورد همچون حج و مراسم و برنامه‌های آن، و یا مانند نوروز و آداب و سنت‌های آن، در حقیقت اسلام اصل نوروز را رد نمی‌کند و آن را می‌پذیرد ولی در برخی از سنت‌های آن اصلاحاتی را انجام داده است، همانگونه که در روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) برخی امور مستحب نیز برای نوروز بیان‌شده است « إِذَا کَانَ یَوْمُ النَّیْرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ أَنْظَفَ ثِیَابِکَ وَ تَطَیَّبْ بِأَطْیَبِ طِیبِکَ وَ تَکُونُ ذَلِکَ الْیَوْمَ صَائِماً الْخَبَرَ [۱] وقتی روز نوروز رسید غسل کن و پاکیزه‌ترین لباست را بپوش و به بهترین عطرها خود را خوشبو کن»
ج. با بعضی از سنت‌ها به گونه ای برخورد کرد که کم کم از صحنه زندگی مردم حذف شد که نمونه بارز آن برده‌داری می‌باشد.
سنت‌های مردود

نوروز یکی از اعیاد ایرانیان است و سنت‌های مختلف دارد که برخی مورد تأیید اسلام قرار گرفت زیرا با اصول اسلامی مطابقت داشت و برخی مردود شد زیرا با توحید اسلامی منافات داشت و وارد در وادی شرک می‌شد. چهارشنبه‌سوری، نحس دانستن عدد سیزده و خارج شدن از منزل برای درامان ماندن از نحسی آن و گره زدن سبزه برای برآورده شدن حاجات ازجمله سنت‌هایی هستند که با عقاید اسلامی منافات داشتند.
آیا اعداد و روزها نحس هستند؟
اعداد و روزها نیز مانند سایر مخلوقات، مخلوق خداوندی هستند که جز خیر از او صادر نمی‌شود، او هرگز چیزی را به صورت نحس خلق نکرده است. آنچه ما آن را نحس می‌دانیم درواقع ساخته‌وپرداخته ذهن ماست که از فرهنگ‌های دیگر به فرهنگ ما واردشده است. اما آنچه در قرآن تحت عناوین «أَیَّامٍ نَحِسات»[۲] و یا «یَوْمِ نَحْس»[۳] از آن یاد شده، به عملکرد بد یک قوم بر می‌گردد که نتیجه‌اش نزول بلا در آن روز یا ایام به آن قوم بوده است. پس برای آنان که معذب شده‌اند روز نحسی بوده نه اینکه آن روز از اساس و پایه از سوی خداوند نحس آفریده شده باشد.
آیا گره زدن سبزه حاجت‌روا می‌کند؟
از دیدگاه اسلام، در جهان هستی، تنها خداوند است که اثرگذار است و می‌تواند منشأ اثر باشد، بنابراین مسلمانان نباید موجوداتی را که مخلوق خداوند هستند در کنار او اثرگذار بدانند، کسانی که اینگونه اعتقادی دارند مشرک نامیده می‌شوند زیرا مشرک کسی است که دیگری را در خلقت و اداره جهان در کنار خدای متعال قرار می‌دهد. بنابراین آیا ما می‌توانیم برای طبیعت در کنار خالق آن، اثرگذاری برجهان را بپذیریم؟ آیا گره زدن سبزه، ما را به خواسته‌ها و آرزوهایمان می‌رساند؟ آیا بیرون رفتن از منزل در روز سیزده فروردین، به نیت فرار از بدشگونی ما را به سعادت می‌رساند؟ یا باید به دنبال عوامل دیگری برای خوشبختی و سعادت در دنیا و آخرت باشیم؟
سنت‌های ماندگار
علاوه بر آنچه گفته شد در میان مردم مراسم گوناگونی به مناسبت نوروز رواج دارد که در شمار اموری هستند که اسلام بر آنها تاکید فراوانی دارد از جمله آنهاست: نظافت، صله‌رحم و دید و بازدید، رسیدگی به حال نیازمندان، عیادت از مریض‌ها و گرفتارها و ایجاد آشتی بین افراد و رفع کدورت‌ها که در تمامی این موارد آیات و روایات فراوانی در آموزه‌های اسلامی به چشم می‌خورد.
نتیجه‌گیری
بنابر آنچه بیان شد، می‌توان گفت اسلام با هیچ یک از سنت‌ها و اعیاد ملت‌ها و اقوام مخالفت ندارد مگر اینکه آداب و مراسم آنها با آموزه‌های اعتقادی و اخلاقی اسلامی و یا ملاک‌های عقلی و منطقی منافات داشته باشد، عید نوروز و آداب و سنت‌های آن از این اصل کلی مستثنا نیستند؛ ازاین‌رو هر یک از سنت‌هایی که باعقل و شرع منافات دارد را باید بدون هرگونه تعصبی کنار گذاشته و سنت‌های نیکو و حسنه را که اسلام مهر تأیید بر آنها زده را در این ایام زنده کنیم.
پی‌نوشت
۱. بحارالانوار: ج ۵۶ ص ۱۰۱؛ وسائل الشیعه: ج ۱۰ ص ۴۶۸
۲. سوره فصلت: آیه ۱۶
۳. سوره قمر: آیه